Šta to beše dostojanstvena starost -1

Stari nisu ranjiva grupa!?

Slučajevi M. M. i S. P. samo su kap u moru problema sa kojima se suočavaju starije osobe, naročito one koje žive u ruralnim sredinama. A koji su to sve problemi i u kojoj meri su rasprostranjeni, preciznih analiza nema, pa samim tim izostaje i adekvatan odgovor države na ozbiljne probleme starih lica.

“Sam Zakon o socijalnoj zaštiti ne prepoznaje ciljnu grupu starih kao posebnu grupu lica u potrebi za podrškom, iako statistički čine veliki deo opšte populacije, a prema indeksima rizika od siromaštva, predstavljaju drugu najrizičniju grupu među siromašnima, odmah posle dece. Stari nisu prepoznati kao jedna od deset ranjivih grupa ni u obrascu za godišnje izveštaje o radu centara za socijalni rad, koji imaju obavezu da vode statistiku o korisnicima na osnovu toga odakle dolaze, da li iz gradskih ili ostalih sredina (ruralnih sredina), ali u samim izveštajima prikazuju tu statistiku samo kada je u pitanju ukupan broj korisnika među uzrasnim grupama, ne i probleme zbog kojih se ti ljudi obraćaju centrima za pomoć”, objašnjava mr Nadežda Satarić iz Udruženja „Snaga prijateljstva – Amity”, koje je još 2012. godine sprovelo opsežnu analizu primene Zakona o socijalnoj zaštiti u delu novčanih socijalnih pomoći, kao i cost benefit analizu servisa “pomoć u kući za stara lica”.

Taj problem prepoznat je i u Strategiji prevencije i zaštite od diskriminacije, koju je Vlada Republike Srbije usvojila 2013, gde se navodi da sam pojam “stariji” kao ranjiva društvena grupa nije jedinstveno definisan u različitim zakonima koji se na njih odnose.Strategija, takođe, posebno skreće pažnju na položaj starih u ruralnim sredinama, koji žive sami ili u staračkim domaćinstvima, koji nemaju dovoljan i redovan izvor prihoda, ili koji uopšte nisu u penzionom sistemu.

Prema istraživanju koje je sproveo “Secons – Grupa za razvojnu inicijativu”, ta kategorija starih je najisključenija, budući da različiti servisi podrške nisu ravnomerno zastupljeni u urbanim i ruralnim sredinama. Otud podatak da među najugroženijim starim licima koja žive na selu, čak 13 posto njih uopšte nema zdravstveno osiguranje i ne koristi zdravstvenu zaštitu, iako na istu imaju pravo.

Time se tumači i disproporcija zabeležena u Sintetizovanom izveštaju o radu centara za socijalni rad za 2014. godinu, koji je izdao Republički zavod za socijalnu zaštitu, da je među korisnicima koji imaju 65 i više godina registrovano više onih iz gradskog područja (46.715), nego iz ostalih područja (41.440), iako od ukupnog broja lica sa 65 i više godina u Srbiji (1.250.316), skoro polovina njih živi u ostalim područjima (585.310 – 46,81%).

Da bi se takve neravnomernosti u obuhvatu primalaca različitih vidova državne pomoći i korisnika usluga podrške među najstarijom populacijom ispravile, neophodno je menjati postojeću zakonsku regulativu. To je jedan je od zaključaka navedenih u Strategiji prevencije i zaštite od diskriminacije, jer samo tako može na adekvatan način da se odgovori na četiri glavna izazova sa kojima se suočavaju stari kada su u pitanju njihova prava – siromaštvo; diskriminacija; zanemarivanje, nasilje i zlostavljanje u porodicama sa poremećenim odnosima; nedostatak specifičnih mera i usluga u lokalnoj zajednici u kojoj žive.

Fotografija Snežane Lazić: Baka Divna iz sela Rudinje 
(fotografija je ilustrativna i nije direktno povezana sa ovim tekstom)